مسئله تعیین اندازه دسته و زمان‌بندی تولید از جمله مسائل کلیدی در صنایع تولیدی به شمار می‌رود. تأثیری که توجه به این بحث بر سود و هزینه‌های سازمان دارد، بر کسی پوشیده نیست. اما نکته‌ای که در خط مشی امروزه این سازمان‌ها وجود دارد، علاوه بر بحث کاهش هزینه‌های مستقیم سازمانی، توجه به رضایت مشتری و لحاظ کردن خواسته‌های وی در برنامه‌ریزی‌هاست. با وجود هزینه‌های غیرمستقیمی که تولید بر اساس سفارشات مشتری بر سازمان تولیدی تحمیل می‌کند، در دنیای رقابتی امروز اغلب تولید سفارشی بر تولید انبوه ترجیح داده می‌شود. در اکثر مطالعات پیشین در حوزه‌ی زمان‌بندی تولید، بر اساس توازن میان استفاده حداکثر از منابع دردسترس و کاهش هزینه‌های نگهداری و آماده‌سازی، تصمیمات لازم در خصوص اندازه دسته و زمان‌بندی تولید محصولات انجام شده است. در شرایطی که تولید بر اساس سفارش مشتریان باشد، محدودیت‌های دیگری بر مسئله اعمال می‌شود. مشتری برای تحویل سفارشات خود محدودیت‌های زمانی را به سازمان تولیدی تحمیل می‌کند. در برخی شرایط علاوه بر موعد تحویل، ضرب العجل تولیدی نیز از جمله محدودیت‌های وارد بر سازمان خواهد بود. لذا کلیت موضوع این پژوهش برمبنای چالش جدید سازمان‌های تولیدی، یعنی تولیدی سفارشی است. سفارشات ممکن است برروی بیش از یک ماشین نیاز به پردازش داشته باشند. بنابراین فرض پردازش سفارشات در محیط کارگاه جریانی نکته‌ی دیگر مورد توجه در این پژوهش است. علاوه بر مطلوبیت‌هایی که تولید سفارشی برای سازمان‌های تولیدی به همراه دارد، این چالش نیز برای آنها مطرح است که پاسخگویی به همه سفارشات وارده امکان‌پذیر و بهینه نیست. بنابراین سازمان‌ها امکان انتخاب سفارشات ورودی را برای خود در نظر می‌گیرند. در دنیای واقعی امکان پیش‌بینی داده‌های ورودی به طور دقیق، تقریباً امکان‌پذیر نیست. در نتیجه جهت ارائه‌ی یک برنامه زمان‌بندی تولید شدنی و نزدیک به بهینه، استفاده از روش‌های بهینه‌سازی عدم قطعیت مطلوبیت دارد. با توجه به سفارشی بودن سیستم مورد مطالعه، این عدم قطعیت در مدت زمان پردازش سفارشات بر روی هر ماشین نمود پیدا می‌کند. این عدم قطعیت سبب زمان پردازش متغیر بر ماشین‌های موجود شده و تولید آلاینده‌های بیش از حد مجاز را به همراه دارد. نهایتاً توجه به این محدودیت‌های زیست محیطی ضروری به نظر می‌رسد. در این پژوهش پس از ارائه مدلی ریاضی برای مسئله براساس فرضیات مذکور در شرایط قطعیت، دو مدل ریاضی در شرایط عدم قطعیت توسعه داده شدند. این دو مدل براساس تعداد متغیرها، محدودیت‌ها و زمان حل موردنیاز بررسی و مقایسه شدند. با توجه به پیچیدگی اثبات شده مسائل تعیین اندازه دسته دارای محدودیت ظرفیت در ابعاد بالا، 5 الگوریتم ابتکاری مبتنی بر افق غلطان برای مسئله ارائه شده است. مسائل نمونه با توجه به تغییرات تعداد سفارشات، ماشین‌ها و دوره‌ها در 14 بعد طراحی شدند. هریک از ابعاد، با توجه به مقادیر مورد نظر برای پارامترهای بودجه و نوسان، در 9 دسته مسئله مورد آزمایش قرار گرفتند. در هریک از دسته مسائل، با توجه به تصادفی بودن تولید سایر پارامترها، 10 نمونه مسئله به کمک توزیع یکنواخت تولید شدند. در مسائل نمونه مقایسه نتایج الگوریتم‌ها با جواب بهینه در ابعاد کوچک و با حد بالا در ابعاد بزرگ ، حاکی از برتری کیفیت جواب الگوریتم تثبیت و بهینه‌سازی دو دوره‌ای نسبت به سایرین در تمام سطوح عدم قطعیت مفروض است. این الگوریتم در ابعاد بالا که امکان حل دقیق در زمان معقول وجود ندارد، جوابی با اختلاف نسبی کم از حد بالا در زمانی قابل قبول ارائه می‌کند. کلمات کلیدی: محیط تولید سفارشی، انتخاب سفارش، موعد تحویل سفارش، ضرب العجل تولید، تولید سبز، عدم قطعیت در زمان پردازش، کارگاه جریانی
