ارزیابی صفات کیفی دانه در یک مجموعه گندم تتراپلوئید

STUDENT

DEGREE

YEAR

Tetraploid wheat has significant breeding value due to high genetic diversity for various traits. In this study, a tetraploid wheat collection of different suecies was used to evaluate different qualitative traits in a simple lattice design with two replications.The results of analysis of variance showed that there were significant variations in genotypes, between suecies and genotypes within each suecies for most of studied traits. This indicated the possibility of genetic gain and selection for the desired trait. The most diversity was observed among suecies of T. durum and T. diccocum genotypes for most studied traits. The results of this study showed that the suecies of T.dicocoum , due to higher protein content, harder eeds, higher Zelenyedimentation value and higher gluten content may have a better quality for pasta and other products related to pasta than the sub-species T. durum . suecies of T. dicocoum has a lower yield copared to T. durum , but due to the superiority of the other traits this sub-species may be used for improving the quality of T. durum wheat using different breeding methods. Also, the suecies of T. turgidum due to more Zelenyedimentation value, softer seeds, higher gluten index and higher yield was considered similar to bread wheat suecies with a good baking quality .Based on the results of the principle component analysis, suecies T. dicocom is suggested as the best in terms of quality of pasta and suecie T. persicum and bread wheat in terms of eed yield and color respectively. Accordingly, suecies T. durum had both characteristics of the pasta quality and high yield. Base on the results genotype number 25 of the suecies T. diccocum was recognized as the best genotype for qualitative traits. Also, genotypes 14 and 12 from suecies of T. diccocuum and genotype 22 from sub-species of T. polinicom can be introduced as the superior genotypes for qualitative traits. Genotypes 23 of suecies T. persicum and 7 of suecies T. durum were presented as the best genotypes in terms of seed color. Cluster analysis Keywords: wheat, tetraploid, quality, pasta, bread, suecies

گندم های تتراپلوئید به دلیل تنوع گسترده ژنتیکی برای صفات مختلف دارای اهمیت اصلاحی فراوان هستند. در پژوهش حاضر یک مجموعه گندم تتراپلوئید به منظور مقایسه و بررسی صفات مختلف کیفی جهت شناسایی زیرگونه ها و ژنوتیپ های مطلوب به صورت طرح لاتیس ساده با دو تکرار درسال زراعی 96-1395 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی اصفهان در چاه اناری مورد ارزیابی قرارگرفتند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که در ژنوتیپ ها، بین زیرگونه ها و میان ژنوتیپ های درون زیرگونه ها در اکثر صفات تنوع قابل ملاحظه ای مشاهده شد که این امر حاکی از تنوع ژنتیکی بالا بین ژنوتیپ ها به منظور گزینش برای صفات مورد نظر می باشد. بیش ترین تنوع برای اکثر صفات بین ژنوتیپ های درون یک زیرگونه، در زیرگونه های دوروم و دیکوکوم مشاهده شد. نتایج این پژوهش نشان داد که زیرگونه دیکوکوم به دلیل مقدار پروتئین بیش تر،دانه سخت تر، عدد زلنی و گلوتن بیش تر نسبت به زیرگونه دوروم، از کیفیت مناسب تری برای تهیه پاستا و سایر محصولات مرتبط با پاستا برخوردار است. این زیرگونه عملکرد پایینی داشت اما به دلیل برتری در سایر صفات ذکر شده نسبت به گندم دوروم شاید بتوان با انجام گزینش و با دیگر روش های اصلاحی از صفات مطلوب آن جهت بهبود کیفیت گندم دوروم برای تهیه پاستا استفاده نمود. همچنین زیرگونه تورجیدوم به دلیل عدد زلنی بیش تر، آرد نرم تر ، شاخص گلوتن و عملکرد بالاتر شباهت زیادی به گونه گندم نان داشت. بنابراین این زیر گونه نیز احتمالا از کیفیت نانوایی مناسبی برخوردار است. براساس نتایج تجزیه به مولفه های اصلی، زیرگونه دیکوکوم به عنوان بهترین زیرگونه از لحاظ کیفیت پاستا و زیرگونه پرسیکوم و گندم نان به عنوان بهترین زیرگونه از لحاظ صفات عملکردی و رنگ معرفی شدند. بر اساس این پژوهش، زیرگونه دوروم هر دو ویژگی کیفیت پاستا و عملکرد را دارا می باشد. طبق نتایج این مطالعه ژنوتیپ 25 از زیرگونه دیکوکوم، بهترین ژنوتیپ از لحاظ صفات کیفی شناخته شد. هم چنین ژنوتیپ های 14 و 12 از زیرگونه دیکوکوم و 22 از زیرگونه پلینیکوم را می توان به عنوان ژنوتیپ های برتر از لحاظ صفات کیفی معرفی نمود. ژنوتیپ های 23 از زیرگونه پرسیکوم و 7 از زیرگونه دوروم به عنوان بهترین ژنوتیپ ها از لحاظ رنگ معرفی شدند. تجزیه خوشه ای نیز ژنوتیپ ها را در پنج گروه قرار داد که درگروه اول اغلب ژنوتیپ های زیرگونه دوروم قرارگرفتند.گروه دوم به ژنوتیپ های زیرگونه های، دیکوکوم، پرسیکوم و تورجیدوم تعلق گرفت. این گروه به دلیل اینکه اکثر ژنوتیپ ها در اغلب صفات دارای مقادیر متوسطی بودند به عنوان گروه حد واسط معرفی شد. گروه سوم ژنوتیپ های زیرگونه های دیکوکوم، پلینیکوم و دوروم را در برگرفت که از لحاظ اکثر صفات کیفی دارای مقادیر بالایی بودند. بنابراین به عنوان ژنوتیپ های برتر از لحاظ صفات کیفی برای تولید پاستا و سایر محصولات مرتبط با پاستا و هم چنین به عنوان یک منبع ژنتیکی بالقوه برای بهبود کیفیت گندم دوروم پیشنهاد می شوند. در گروه چهارم اغلب ژنوتیپ های زیرگونه گندم خراسان قرار گرفتند. از ویژگی های این زیرگونه می توان به نرم بودن دانه، عملکرد و شاخص گلوتن پایین و هم چنین گلوتن خشک، گلوتن مرطوب و درصد پروتئین بالا اشاره کرد. گروه پنج نیز ژنوتیپ های زیرگونه گندم نان را به خود اختصاص داد. نتایج این پژوهش نشان داد که زیرگونه های گندم ایمر و پلینیکوم دارای تنوع ژنتیکی بسیار مناسبی از لحاظ صفات کیفی می باشند. بنابراین از این زیرگونه ها می توان با استفاده از روش های اصلاحی نظیر تلاقی ها و انتخاب صفات مطلوب آن ها برای بهبود کیفیت پاستا، استفاده کرد. هم چنین زیرگونه تورجیدوم از نظر اغلب صفات شباهت زیادی به گندم نان دارد و از نظر صفاتی مثل پروتئین، گلوتن مرطوب و گلوتن خشک نسبت به گندم نان برتری دارد بنابراین این زیرگونه نیز پتانسیل خوبی برای کیفیت نانوایی دارد. کلمات کلیدی : گندم، تتراپلوئید،کیفیت، پاستا، نان، زیرگونه