ارزیابی فعالیت کنه کشی چندین اسانس از گیاهان خانواده ی Lamiaceae روی کنه ی تارتن دو نقطه ای Tetranychus urticae

STUDENT

DEGREE

YEAR

The two-spotted spider mite, Tetranychus urticae (Acari: Tetranychidae) is an important pest of greenhouse, vegetable and ornamental crops. In this research fumigant and contact toxicity and repellent effect of ten essential oils from Lamiaceae plants were evaluated against T. urticae . Essential oils used in the research consist of: Thymus daenensis , Zataria multiflora , Perovskia abrotanoides , Mentha longifolia , Mentha pulegium , Rosmarinus officinalis, Satureia hortensis , Salvia sahendica , Mentha spicata and Mentha piperita . The essential oils were obtained by hydrodistillation using modified Clevenger-type apparatus. GC-MS analysis revealed that the main components of essential oils were (thymol) for T. daenensis and Z. multiflora , (menthol) for P. abrotanoides and M. piperita , (pulegone) for M. longifolia and M. pulegium, (verbenone) for R. officinalis , (carvacrol) for S. hortensis , (?-pinene) for S. sahendica and (carvone) for M. spicata . Fumigant toxicity was evaluated against adult, larva and egg of T. urticae and contact toxicity was evaluated against only adults of T. urticae . A leaf-dip method was used for contact bioassay. The tested essential oils in contact bioassays had no phytotoxicity at concentrations less than 1600 ppm and low phytotoxicity at 1600 ppm. The lowest phytotoxicity was related Mentha piperita with 1.72 percent. The LC 50 values for fumigant toxicity induced by different essential oils on adult, larva and egg of T. urticae were (1.21, 4.32 and 7.17 ?l/l air) for T. daenensis , (1.15, 4.79 and 11.94 ?l/l air ) for Z. multiflora , (15.42, 2.95 and 10.44 ?l/l air) for P. abrotanoides , (6.06, 4.01 and 28.52 ?l/l air) for M. longifolia , (1.14, 5.79 and 10.83 ?l/l air) for M. pulegium , (7.49, 3.55 and 16.15 ?l/l air) for R. officinalis , (4.77, 2.48 and 6.84 ?l/l air) for S. hortensis , (6.73, 5.27 and 15.69 ?l/l air) for S. sahendica , (0.95, 4.25 and 6.29 ?l/l air) for M. spicata and (0.78, 5.16 and 8.59 ?l/l air) for M. piperita , respectively. The LC 50 values for contact toxicity induced by different essential oils were (619.43 mg/l) for T. daenensis , (419.44 mg/l) for Z. multiflora , (526.71 mg/l) for P. abrotanoides , (523.4 mg/l) for M. longifolia , (454.44 mg/l) for M. pulegium , (530.71 mg/l) for R. officinalis , (636.02 mg/l) for S. hortensis , (602.13 mg/l) for S. sahendica , (503 mg/l) for M. spicata and (425.42 mg/l) for M. piperita . Results of repellency assay revealed that at 10 ppm concentration between tested essential oils, M. piperita and M. spicata had the highest repellency on T. urticae adults and at 100 and 1000 ppm Z. multiflora had the highest repellency. According to the results most tested lamiaceae plants revealed high acaricidal activities and repellency effects and can be considered as appropriate alternatives to chemical pesticides. Key Words Tetranychus urticae , Fumigant toxicity, Contact toxicity, Repellency, Phytotoxicity

نه ی تارتن دونقطه ای Tetranychus urticae یکی از مهم ترین آفات گلخانه، سبزیجات و گیاهان زینتی می باشد. در این پژوهش به بررسی اثر سمیت تدخینی، تماسی و دورکنندگی ده اسانس از گیاهان خانواده ی نعناعیان روی کنه ی تارتن دونقطه ای پرداخته شده است. اسانس های گیاهی مورد استفاده در این پژوهش آویشن دنایی Thymus daenensis ، آویشن شیرازی Zataria multiflora ، برازنبل Perovskia abrotanoides ، پونه Mentha longifolia ، پونه معطر Mentha pulegium ، رزماری Rosmarinus officinalis ، مرزه Satureia hortensis ، مریم گلی سهندی Salvia sahendica ، نعناع Mentha spicata ، نعناع فلفلی Mentha piperita بودند . اسانس های گیاهی با استفاده از دستگاه کلونجر و با روش تقطیر با آب استخراج گردید. شناسایی ترکیبات تشکیل دهنده ی اسانس های به کار برده شده در این پژوهش توسط آنالیز GC-MS نشان داد که ترکیب غالب تشکیل دهنده ی اسانس آویشن دنایی و آویشن شیرازی (Thymol)، برازنبل و نعناع فلفلی (Menthol)، پونه و پونه معطر(Pulegone)، رزماری (Verbenone)، مرزه (Carvacrol)، مریم گلی سهندی (?-Pinene) و نعناع (Carvone) می باشد. آزمایش های مربوط به سمیت تدخینی روی مراحل بالغ، لاروی و تخم کنه ی تارتن دونقطه ای صورت گرفت و آزمایش های مربوط به سمیت تماسی فقط روی مرحله ی بالغ صورت گرفت. برای بررسی سمیت تماسی از روش غوطه وری استفاده گردید. هیچ کدام از غلظت های به کار برده شده به جز غلظت 1600 پی پی ام سبب ایجاد گیاه سوزی نشدند، در غلظت 1600 پی پی ام نیز گیاه سوزی اندکی مشاهده گردید. کم ترین میزان گیاه سوزی مربوط به اسانس گیاه نعناع فلفلی به میزان 72/1 درصد بود. محاسبه ی میزان 50 LC ناشی از سمیت تدخینی روی مراحل بالغ، لاروی و تخم کنه ی تارتن دونقطه ای بدین ترتیب بود: اسانس آویشن دنایی (21/1، 32/4 و 17/7 میکرولیتر بر لیتر هوا)، اسانس آویشن شیرازی (15/1، 79/4 و 94/11 میکرولیتر بر لیتر هوا)، اسانس برازنبل (42/15، 95/2 و 44/10 میکرولیتر بر لیتر هوا)، اسانس پونه (06/6، 01/4، 52/28 میکرولیتر بر لیتر هوا)، اسانس پونه معطر (14/1، 79/5 و 83/10 میکرولیتر بر لیتر هوا)، اسانس رزماری (49/7، 55/3 و 15/16 میکرولیتر بر لیتر هوا)، اسانس مرزه (77/4، 48/2 و 84/6 میکرولیتر بر لیتر هوا)، اسانس مریم گلی سهندی (73/6، 27/5 و 69/15 میکرولیتر بر لیتر هوا)، اسانس نعناع (95/0، 25/4 و 29/6 میکرولیتر بر لیتر هوا) و اسانس نعناع فلفلی (78/0، 16/5 و 59/8 میکرولیتر بر لیتر هوا). هم چنین میزان 50 LC ناشی از سمیت تماسی اسانس گیاهان آویشن دنایی43/619 میلی گرم بر لیتر، آویشن شیرازی 44/419 میلی گرم بر لیتر، برازنبل 71/526 میلی گرم بر لیتر، پونه 4/523 میلی گرم بر لیتر، پونه معطر 44/454 میلی گرم بر لیتر، رزماری 71/530 میلی گرم بر لیتر، مرزه 02/636 میلی گرم بر لیتر، مریم گلی سهندی 13/602 میلی گرم بر لیتر، نعناع 503 میلی گرم بر لیتر و نعناع فلفلی 42/425 میلی گرم بر لیتر محاسبه شد. بیشترین درصد دورکنندگی در غلظت 10 پی پی ام مربوط به اسانس دو گیاه نعناع و نعناع فلفلی می باشد. هم چنین در غلظت 100 و 1000 پی پی ام بیشترین درصد دورکنندگی مربوط به اسانس آویشن شیرازی می باشد. با توجه به نتایج به دست آمده اسانس های گیاهی خانواده ی نعناعیان دارای فعالیت کنه کشی و دورکنندگی روی کنه ی تارتن دونقطه ای هستند، بنابراین می توانند به عنوان جایگزین های مناسب سموم شیمیایی مد نظر قرار گیرند. کلمات کلیدی : کنه ی تارتن دونقطه ای، سمیت تدخینی، سمیت تماسی، دورکنندگی، گیاه سوزی