پهنه بندی وضعیت کیفی محیط زیست استان اصفهان با استفاده از ارزیابی چند معیاره

STUDENT

DEGREE

YEAR

Knowledge about the environmental status and trend of environmental quality has an important role for management and rehabilitation of the environment. Currently, the most important environmental problems in Isfahan province are air pollution, drought, uncontrolled industrial development, waste management, and increasing urbanization. To evaluate the environmental quality of Isfahan province, Multi Criteria Evaluation method was combiand with GIS. A set of criteria related to environmental quality was weighted and ranked by experts. The analytical structure was defined based on the important factors ( 44 criteria and subcriteria) influencing environmental quality. The weight of each factor was then determined using a pair-wise comparisons matrix filled by environmental experts. Environmental pollutio including air pollution, industrial pollution and waste management; environmental hazards including landslides and droughts; ecological status of the area including vegetation, percentage of protected areas, water resources and medicinal plants; and population density were among the most important criteria used in this study. GIS was used to create geographic data processing. Both AHP and ANP were used to rank the selected criteria. Population density and environmental pollution were identified as the most important factors influencing the environmental quality in the study area. All the selected criteria were converted to data layers and the processes of standardization and weighting were performed. To produce the map of Environmental Quality of the Isfahan province the layers were combined using weighted Linear Combination (WLC) method in the GIS environment. Southern and western parts of the province were recognized as most vulnerable area to natural disasters. Central and western parts of the province had a higher population density and were distinguished as the most polluted areas of the province. Counties located in the south of the province had more favourable conditions in terms of ecological status. Surface areas of 13%, 39%, 29% and 19% of the province were recognized as suitable, moderate, poor and very poor respectively. The spatial distribution of the environmental quality gradually decreased from the east to the west and from south to central part of the province with exception in a few areas. The eastern part of the province face with problems such as poor waste management and vulnerability to drought. It was concluded that the environmental quality of Isfahan Province was in the middle level, but was not uniform across the province, and highly intense human activities speeded up the degradation of the environments in recent years. Keywords: Multi Criteria Assessment, GIS, weighted linear combination, the quality of the environment, Isfahan

داشتن اطلاعات کافی از وضعیت محیط‌ زیست و بررسی روند تغییرات محیط زیست نقش مهمی در شناخت و درک صحیح وضعیت موجود برای مدیریت و ارائه برنامه‌ های مدیریتی دارد. در حال حاضر مهمترین مشکلات زیست محیطی استان اصفهان شامل آلودگی هوا، خشکسالی و کمبود بارش، توسعه صنایع بدون در نظر گرفتن استانداردهای زیست محیطی، پسماند ها، افزایش شهر نشینی و مشکلات وپیامد های ناشی از آن می باشد. تنوع واهمیت و اثرگذاری متفاوت اطلاعات و پیچیدگی تحلیل همزمان اطلاعات موضوعی ومکانی و همچنین ضرورت برقراری نگاه یکپارچه به آنها، باعث استفاده گسترده از قابلیت سامانه اطلاعات جغرافیایی در تجزیه و تحلیل مسائل زیست محیطی شده است. در این پژوهش از طریق ترکیب روش MCE در محیط GISکیفیت محیط زیست استان اصفهان ارزیابی شد. روش تصمیم گیری چندمعیاره شامل تکنیک هایی است که در آن مجموعه ای از معیار های وابسته به یک مبحث وزن دهی شده و سپس این معیار ها به وسیله ی کارشناسان رتبه بندی می شوند. متدولوژی ترکیبی ارزیابی چندمعیاره( (MCEباسیستم اطلاعات جغرافیاییGIS))یک روش پیشرفته برای ارزیابی کیفیت محیط زیست است که توانای GISدر آنالیز مکانی و تواناییMCE در آنالیز چند لایه ای را بهبود میبخشد. تعداد 30 شاخص در قالب 10 زیر معیار و4 معیار اصلی (آلودگی زیست محیطی، مخاطرات زیست محیطی، وضعیت اکولوژیکی منطقه، و تراکم جمعیت) برای ارزیابی کیفیت محیط زیست استان اصفهان استفاده شد. معیار آلودگی زیست محیطی شامل زیرمعیارهای آلودگی هوا، آلودگی صنایع و وضعیت مدیریت پسماند ها، معیار مخاطرات زیست محیطی شامل زمین لغزش وخشکسالی، معیار وضعیت اکولوژیکی منطقه، شامل پوشش گیاهی، درصد مناطق حفاظت شده، منابع آب وگیاهان دارویی، ومعیار تراکم جمعیت زیر معیاری نداشت. سامانه اطلاعات جغرافیایی برای ایجاد داده های جغرافیایی و پردازش به کار رفت و فاکتورهای ورودی با استفاده از روشهای AHP وANP وزن دهی شدند. برای وزن دهی از روش داده مبنا و نظرات کارشناسی استفاده گردید. نتایج وزن دهی نشان داد که معیارهای آلودگی زیست محیطی وتراکم جمعیت نقش مهمی در تقلیل کیفیت زیست محیطی در منطقه مورد مطالعه دارند. شاخص ‌ها، معیار ها و زیر معیار های ارزیابی کیفیت محیط زیست به لایه ‌های اطلاعاتی تبدیل و پس از استاندارد سازی و وزن دهی لایه‌ های اطلاعاتی، کلیه لایه‌ها در محیط GIS ترکیب و با استفاده از روش ترکیب خطی وزن دار (WLC) نقشه کیفیت زیست محیطی استان اصفهان تهیه گردید. نتایج نشان داد که در مورد معیار مخاطرات طبیعی محیط زیست قسمت های جنوبی وغربی استان بیشتر تحت تاثیر قراردارند. در مورد معیار آلودگی های زیست محیطی قسمت های مرکزی وغربی استان پتانسیل بالایی برای آلودگی دارند. تراکم جمعیت در قسمت های مرکزی وغربی استان بالا بوده و در نهایت از نظر معیار وضعیت اکولوژیکی شهرستان های جنوبی استان وضعیت مطلوب تری دارند. در نهایت ارزیابی کیفیت محیط زیست استان اصفهان نشان داد که به طور میانگین، سهم مناطق با درجه مناسب 13%، متوسط 39%، نامناسب 29%و کاملا نامناسب19%، است. کیفیت محیط زیست استان درقسمت های مرکزی وغرب وشمال غرب نامناسب ودرسمت قسمت های شرقی وجنوبی مناسب است. البته قسمت های شرقی استان نیز با مشکلاتی از قبیل ضعف در مدیریت پسماند وآسیب پذیری به خشکسالی مواجه است. این نشان می دهد که وضعیت محیط زیست استان اصفهان در سطح متوسط است، اما در تمام قسمت های آن یکسان نیست و سرعت تخریب محیط زیست آن در سالهای اخیر به علت فعالیت های انسانی افزایش داشته است. کلمات کلیدی:ارزیابی چندمعیاره، سیستم اطلاعات جغرافیایی، ترکیب خطی وزن دار، کیفیت محیط زیست، استان اصفهان