بررسی تنوع و تراکم پرندگان در محدوده¬ی محل انباشت زباله و تولید کود آلی اصفهان

STUDENT

DEGREE

YEAR

An understanding of ecological processes, population size and habitat needs is necessary for biodiversity conservation. Birds are selective species and any change in their habitat affect their ecology, therefore birds can be used as bio-indicators of environmental quality. Isfahan organic fertilizer production plant (Compost site), located 20 km east of Isfahan city with an area of about 100 hectare, has become a feeding ground for birds due to food availability. The aim of the current study was to investigate bird`s diversity and density at the Compost site. After initial field visits, 11 sampling sites within the factory and two sites outside the area were selected. Data collection was conducted from February 2012 until October 2013. In total 8704 birds belonging to 30 species and 20 families were identified. Threatened species including Milvus migrans, Coracias garrulous, Aquila pomarina were recorded in the area. The highest frequency of the birds was observed at the site number 6 and 7 due to closest distance to food resources. Further, the highest frequency of bird observations occurred in late October and early November, due to the shortage of food in the cold months, dryness of Zayandehroud river and the migration of the birds such as Corvus frugilegus and Sturnus vulgaris . Investigation of the biodiversity indices shows the highest diversity belongs to site 12 during summer and the lowest is in site 11 in the same season. The reason for this is probably a lack of access to the data from autumn and winter because in these seasons birds migrate and the their population increases gradually. Further, site 11 is the furthest site from food and water sources and lacks vegetation cover, therefore, the birds use this site less. The Shannon index ranged from 0 to 2.88, suggesting a relatively high species diversity in the area. Also the range of 0.1 to 0.3 for the Hill evenness index suggests that there exists no dominance of any bird species in this area. Although the area is small (100 ha), assessing the landscape metrics showed that, each site in this area clearly has a different ecological landscape structure.The results of modeling birds` density showed that the level of human access, distance to a source of water and the product of the distance to water and the distance to road have the most effect on the density of bird species in this area. Modeling species diversity based on the landscape metrics was conducted using parametric or non-parametric models.The largest regression coefficient (R 2 ) corresponded to Simpson evenness which obtained from seasonal data. This means that 95.57% of variations in Simpson index can be explained by the level of human access to the area and distance to food and water sources. The results from the models also show that the distance to road has the most effect on Margalef species richness, Brillion species diversity, Hill N1 diversity and Hill evenness index. The slope parameter affected Shannon and the distance to food and water affectedHill N1, Carmago, Simpson indices. Models showed that with the increase of trees, the species diversity indices initially increase and then decrease because the sites with more trees are further away from food and water sources while the sites with an average number of trees are closer to these resources. Considering that theecies diversity indices and the regression coefficients had the highest values with the seasonal data, due to more observations in comparison with the monthly data, these functions can be used in similar researches. The birds were Key words: Birds,Isfahan organic fertilizer production plant, Density, Species richness, Species diversity, Landscape metrics.

درک فرآیند های بوم شناختی، آگاهی از اندازه ی جمعیت گونه ها، شناخت نیاز های زیستگاهی و مدیریت آن ها برای حفظ تنوع زیستی، ضروری است. پرندگان به دلیل اینکه موجوداتی انتخاب گر در نوع زیستگاه خود بوده و هر نوع تغییر در خصوصیات محیط بر اکولوژی جامعه ی آن ها اثرگذار است، به عنوان نمایه مناسب برای سنجش کیفیت زیستگاه مورد استفاده قرار می گیرند. کارخانه تولید کود آلی اصفهان که در 20 کیلومتری شرق اصفهان در گردنه زینل با مساحتی در حدود 100 هکتار واقع شده است، از جمله مناطقی است که به واسطه تأمین غذا به محلی برای زیست پرندگان تبدیل شده اند. مطالعه حاضر با هدف بررسی تنوع و تراکم پرندگان در محدوده کارخانه کود آلی انجام شده است.به منظور مطالعه پرندگان، پس از انجام بازدیدهای اولیه از منطقه، تعداد 11 سایت نمونه برداری در محدوده کارخانه و 2 سایت در خارج از فضای کارخانه انتخاب گردید. نتایج برآورد جمعیت پرندگان منطقه مورد مطالعه در مدت 9 ماه متوالی از اسفند 1391 تا آبان 1392 تعداد 8704 پرنده متعلق به 30 گونه و 18 خانواده را نشان داد که در میان آنها گونه های سبز قبا، گونه ای از شاهینیان، عقاب صحرایی، کورکور سیاه و بادخورک وجود دارند، که از گونه های موجود در لیست قرمز IUCN می باشند. بیشترین فراوانی پرندگان در سایت هایی مشهود است که محل جمع آوری زباله ها بعنوان منبع غذایی پرندگان می باشد. از طرفی بیشترین فراوانی پرندگان در ماه آبان مشاهده شد که از جمله دلایل آن کمبود مواد غذایی در ماه های سرد، خشکی رودخانه زاینده رود و مهاجرت پرندگانی نظیر سار ها و کلاغ های سیاه می باشد تراکم پرندگان با استفاده از توابع کرنل برآورد گردید و با توجه به داده های اولیه، شرایط محیطی منطقه و استفاده از نرم افزارهای مرتبط، بهترین تابع برازش شد. نتایج نشان داد که مناسبترین تابع کرنل، تابع گوسی است. بررسی شاخص های تنوع زیستی نشان می دهد بیشترین تنوع در سایت 12 فصل تابستان و کمترین آن در سایت 11 همان فصل می باشد، علت این امر احتمالاً عدم دسترسی به داده های فصل پاییز و زمستان است، چراکه در این فصول مهاجرت پرندگان صورت می گیرد و به تدریج به تعداد پرندگان افزوده می شود. از طرفی سایت 11 بیشترین فاصله را با منبع غذایی و آبی داشته و فاقد پوشش گیاهی است، به همین دلیل پرندگان کمتر از این سایت استفاده می نمایند. شاخص شانون وینر دارای دامنه تغییرات صفر تا 88/2 می باشد که می توان نتیجه گرفت که نشان دهنده تنوع گونه ای قابل توجه در منطقه می باشد. دامنه تغییرات 1/0 تا 3/0 شاخص یکنواختی هیل نیز نشان دهنده ی عدم وجود غالبیت گونه ای در کل منطقه است. بررسی اکولوژی سیمای سرزمین نشان می دهد که با وجود وسعت کم منطقه در هر سایت تفاوت ساختار سیمای سرزمین مشهود است. نتایج مدلسازی تراکم بیانگر این امر است که میزان دسترسی انسان، فاصله از منبع آب و حاصلضرب فاصله از منبع آب در فاصله از جاده بیشترین اثر را بر تراکم گونه های پرنده منطقه دارد مدلسازی تنوع گونه ای بر اساس داده های سیمای سرزمین به دو روش پارامتریک و غیر پارامتریک صورت گرفت. بیشترین ضریب تبیین 2 Rدر رگرسیون غیر پارامتریک مربوط به یکنواختی سیمپسون بدست آمده از داده های فصلی است، به این معنی که 57/95 درصد از تغییرات یکنواختی سیمپسون بوسیله ی متغیرهای میزان دسترسی انسانی، فاصله از منبع آب و غذا قابل توجیه است. نتایج مدل ها نشان می دهد که متغیر فاصله از جاده بر غنای گونه ای مارگالف، تنوع گونه ای بریلوئین، تنوع N 1 هیل و یکنواختی هیل بیشترین اثر را دارد. متغیر شیب بر شانون اثر دارد و فاصله از آب و غذا بر تنوع 1 N هیل، یکنواختی کارماگو و یکنواختی سیمپسون تأثیرگذار است. تفسیر منحنی های بدست آمده از مدل ها نشان می دهد که با افزایش تعداد درختان شاخص های تنوع گونه ای در ابتدا افزایش و سپس کاهش می یابند، چرا که سایت هایی که تعداد درختان بیشتری دارند، فاصله ی بیشتری نسبت به منبع غذایی و آب دارند و سایت هایی با تعداد متوسط درختان به منابع آبی و غذایی نزدیکترند. با توجه به اینکه شاخص های تنوع زیستی و معادلات آنالیز رگرسیون حاصل از داده های فصلی، بدلیل افزایش تعداد مشاهدات نسبت به داده های ماهیانه، ضریب تبیین 2 Rبیشتری دارند، می توان از این معادلات در مطالعات مشابه استفاده نمود. با استفاده از آنالیز رج بندی پرندگان در چهار گروه طبقه بندی شدند، بطوریکه گونه های موجود در هر گروه در شرایط مشابه متغیرهای زیستگاهی قرار گرفتند. کلمات کلیدی: پرندگان، کارخانه کود آلی اصفهان، تراکم، تنوع گونه ای، غنای گونه ای، متغیرهای سیمای سرزمین