پدیدهی گردوغبار از بزرگترین مشکلات محیطی در نواحی مشخصی از جهان است که در مناطق خشک و نیمهخشک فراوانی بیشتری دارد. هدف از این مطالعه، بررسی توزیع زمانی و مکانی طوفانهای گردوغبار و عناصر اقلیمی، همچنین بررسی و مدلسازی رابطه فراوانی وقوع طوفانهای گردوغبار و متغیرهای اقلیمی در مناطق بیابانی ایران در فصلهای مختلف است. به این منظور دادههای اقلیمی دما(حداکثر و حداقل)، بارش، سرعت باد(حداکثر و حداقل) و میانگین رطوبت نسبی انتخاب و ارتباطشان با تعداد روزهای همراه با گردوغبار ثبت شده در 25 ایستگاه هواشناسی در دوره آماری 50 ساله از سال 1965 تا 2014 در فصلهای مختلف با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون و روش رگرسیون خطی چند متغیره و جداول توافقی در نرم افزار مورد پردازش و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد که بیشترین درصد فراوانی وقوع طوفانهای گردوغبار به ترتیب مربوط به فصل تابستان و بهار بود و فصلهای پاییز و زمستان کمترین درصد وقوع را به خود اختصاص دادهاند. ایستگاههای واقع در شرق و جنوب شرق و همچنین بخشهای جنوبی منطقه مانند ایستگاه بندر عباس بیشترین میانگین وقوع طوفانهای گردوغبار را در هر چهار فصل به خود اختصاص دادهاند و به سمت بخشهای شمال، شمال شرق، غرب و شمال غرب منطقه در هر چهار فصل از میزان وقوع طوفانهای گردوغبار کاسته میشود. نتایج همبستگی، رگرسیون خطی چندگانه و نتایج آزمون کای اسکوئر جداول توافقی در بررسی رابطه فراوانی وقوع طوفانهای گردوغبار و متغیرهای اقلیمی نشان داد که متغیرهای میانگین سرعت باد و بیشینه سرعت باد از مهمترین عوامل اقلیمی تأثیر گذار در فراوانی وقوع پدیده گردوغبار در فصلهای مختلف در مناطق خشک و نیمهخشک ایران است. متغیرهای بارش و میانگین رطوبت نسبی کمترین تأثیر و متغیرهای میانگین و دمای حداکثر مطلق نسبت به متغیرهای بارش و میانگین رطوبت نسبی تأثیری بیشتری بر فراوانی وقوع طوفانهای گردوغبار نشان دادند. میزانR 2 (ضریب تبیین) مدلهای رگرسیونی ارائه شده برای ایستگاههای مورد مطالعه در فصلهای مختلف نشان داد عناصر اقلیمی مورد مطالعه نتوانستند درصد بالایی از تغییرات فراوانی وقوع طوفانهای گردوغبار در مناطق خشک و نیمهخشک را تبیین کنند. متغیرهای اقلیمی در بهترین حالت تنها در فصل بهار 2/61 درصد، در فصل تابستان 4/70 درصد، در فصل پاییز 4/64 درصد و در فصل زمستان 8/55 درصد از تغییرات فراوانی وقوع طوفانهای گردوغبار را تبیین میکنند. در نتیجه متغیرهای وارد شده در مدلها کافی نیست و باید عوامل دیگری نیزمانند کاربری اراضی مورد بررسی قرار بگیرند. کلمات کلیدی : طوفان گردوغبار، اقلیم، ضریب همبستگی، رگرسیون چند متغیر، جداول توافقی
