چکيده اعمال پوشش‌هاي نازکي از فلزات نرم بين سطوح لغزشي به دليل استحکام برشي و سختي کم موجب رواني حرکت مي‌شود. در اين پژوهش براي ايجاد پوشش‌هاي روانکار جامد از اينديم و سرب روي نمونه‌هاي فولادي استفاده شد. پوشش‌دهي به روش رسوب فيزيکي بخار (PVD) و توسط فرايندهاي تبخير در خلاء و رسوب يوني صورت گرفت و تاثير پارامترهاي فرايند شامل دماي زيرلايه، فشار گاز محفظه و ولتاژ اعمالي بر رفتار تريبولوژيکي، بافت و مورفولوژي پوشش‌ها ارزيابي شد. رفتار تريبولوژيکي پوشش‌ها با استفاده از آزمون پين روي ديسک بررسي شد و بافت و مورفولوژي پوشش‌ها به ترتيب توسط پراش پرتو ايکس (XRD) و ميکروسکوپ الکتروني روبشي (SEM) مورد ارزيابي قرار گرفت. نتايج نشان داد که پوشش‌هاي ايجاد شده باعث کاهش ضريب اصطکاک تا کمتر از 1/0 مي‌شوند و در اين بين پوشش‌هاي رسوب يوني روانکاري و عمر سايشي بيشتري نسبت به پوشش‌هاي تبخير در خلاء از خود نشان مي‌دهند. افزايش شدت پلاسما توسط ولتاژ اعمالي به زيرلايه موجب بهبود خواص روانکاري و عمر سايشي پوشش‌هاي رسوب يوني مي‌شود. پوشش‌هاي اينديم به دليل برش آسان، ضريب اصطکاک کمتري ايجاد مي‌کنند اما عمر سايشي آنها نسبت به سرب کوتاه‌تر است. علاوه بر اينديم و سرب، پوشش‌هاي آلياژي In-10%Pb، In-30%Pb و In-50%Pb به روش رسوب يوني ايجاد شد و آزمون‌ها نشان داد که خواص روانکاري و سايشي آنها بين پوشش‌هاي اينديم و سرب خالص قرار دارد. بررسي مسير سايش پوشش‌ها مشخص ساخت که مکانيزم روانکاري پوشش‌هاي تبخير در خلاء از نوع لغزش روي سطح پوشش و در پوشش‌هاي رسوب يوني از نوع لغزش در داخل پوشش است. افزايش دماي زيرلايه در پوشش‌هاي تبخير در خلاء موجب شکل‌گيري بافت صفحات با انرژي سطحي بالا شده و تخلخل پوشش کاهش مي‌يابد و در دماهاي نزديک نقطه ذوب که دانه‌ها به صورت هم‌محور در مي‌آيند بافت حالت تصادفي پيدا مي‌کند. در فرايند رسوب يوني به علت وجود پلاسما شدت بافت کاهش مي‌يابد و با افزايش فشار گاز محفظه صفحات با انرژي سطحي بالا بافت غالب را تشکيل داده و اندازه دانه‌ها ريزتر مي‌شود و با افزايش ولتاژ اعمالي صفحات با انرژي سطحي پايين شدت قوي‌تري بدست مي‌آورند و اندازه دانه‌ها درشت‌تر مي‌شود. بررسي تاثير بافت بر روانکاري پوشش‌ها مشخص ساخت که شکل‌گيري بافت (111) در پوشش‌هاي تبخير در خلاء سرب موجب کاهش ضريب اصطکاک و پايداري بيشتر آن شده اما در پوشش‌هاي رسوب يوني به علت کاهش شدت بافت و افزايش تخلخل ساختار، مورفولوژي پوشش تاثير آشکارتري بر ضريب اصطکاک مي‌گذارد.