چکيده فرايند نورد تجمعي (ARB) يکي از روش‌هاي تغيير شکل پلاستيکي شديد است که براي رسيدن به مواد فلزي با دانه‌هاي بسيار ريز (زير ميکرون) بدون تغيير ابعاد نمونه استفاده مي‌شود. در تحقيق حاضر فرايند ARB تا 10 سيکل (کرنش معادل 8) روي ورق مس خالص 9/99% با موفقيت انجام شد که هر سيکل فرايند شامل مراحل آماده‌سازي سطح دو ورق مسي يکسان، روي هم قرار دادن آنها، نورد دو ورق با کاهش در ضخامت 50% و برش در راستاي طولي ورق پس از نورد مي‌باشد. به دليل عدم تغيير ضخامت مادة اوليه، تکرار فرايند تا رسيدن به کرنش‌هاي بسيار بالا امکان‌پذير است. تغييرات ريزساختاري حين فرايند ARB توسط ميکروسکوپ الکتروني عبوري (TEM) و روش EBSD مورد بررسي قرار گرفت. به منظور بررسي خواص مکانيکي ورق‌هاي مس ARB شده از آزمايش‌هاي کشش تک‌محوري و سختي سنجي استفاده شد. بررسي سطح شکست نمونه‌هاي ARB شده پس از انجام آزمايش کشش با ميکروسکوپ الکتروني روبشي (SEM) انجام گرفت. علاوه بر آن بافت سطح نمونه‌ها توسط اندازه‌گيري پارامتر بافت و شکل‌هاي قطبي و توابع توزيع جهت (ODF) حاصل از دستگاه پراش پرتو ايکس مجهز به زاويه‌ياب ارزيابي شد. نتايج نشان داد که در مراحل اولية فرايند ARB دانه‌هاي اصلي توسط مرزهاي ناشي از تغيير شکل تفکيک شده و سپس با افزايش سيکل ARB ساختار لايه‌‌اي متشکل از مرزهاي لايه‌اي موازي با جهت نورد بوجود آمد. در سيکل‌هاي بالاتر فاصلة‌ مرزهاي لايه‌اي کاهش يافته و نهايتاً با افزايش بيشتر کرنش تا سيکل هشتم در اثر وقوع تبلور مجدد پيوسته ساختاري متشکل از دانه‌هايي با اندازه دانة کمتر از 100 نانومتر حاصل شد. با انجام فرايند ARB روي ورق مس خالص تا 10 سيکل استحکام و سختي ورق‌ها حدود 2 و 3 برابر مقدار اوليه افزايش يافت. نتايج نشان داد که تغييرات خواص مکانيکي حين فرايند ARB با تغييرات ريزساختاري مطابقت دارد. همچنين با بررسي سطح شکست مشخص شد که شکست در ورق مسي ARB شده بصورت داکتيل با مکانيزم تشکيل ديمپل‌هاي برشي اتفاق افتاده است. علاوه بر آن بررسي‌هاي بافت حاکي از بوجود آمدن بافت برشي در سطح ورق‌هاي مس ARB شده بود. چنين بافت برشي در اثر تغيير شکل برشي اضافي نزديک سطح ورق حين نورد تشکيل شده است.