چکيده تحقيقات زيادي جهت توليد نسل سوم فولادهاي پيشرفته شامل فولادهاي زنگ نزن به منظور حصول هم زمان استحکام و انعطاف پذيري با هدف کاهش وزن سازه ها و افزايش استحکام ويژه در حال انجام است. در ميان مکانيزم هاي استحکام دهي ريزکردن دانه ها تنها روشي است که منجر به بهبود هم زمان استحکام و انعطاف پذيري مي شود. در اين پژوهش تأثير اندازه اوليه دانه ها، دماي نورد سرد، کرنش، نرخ کرنش، مسيرکرنش، پيش کرنش و ترکيب شيميايي فولاد بر روي تشکيل مارتنزيت و کرنش اشباع در فولادهاي زنگ نزن آستنيتي L 316 AISI و 301 AISI مورد بررسي قرار گرفت. به منظور توليد فولادهاي نانوساختارآستنيتي از عمليات نورد سرد و آنيل استفاده شد. در ابتدا به منظور کاهش اندازه دانه اوليه فولاد ريختگي 301 AISI تا حد امکان، اثر زمان عمليات همگن سازي در محدوده 13-3 ساعت در دماي ?C 1200 پس از شرايط متفاوت نورد داغ در محدوده دمايي ?C 1200-1000 مورد بررسي قرار گرفت. نتايج نشان داد که کوچکترين اندازه دانه زماني بدست مي آيد که عمليات همگن سازي در دماي ?C 1200 به مدت 9 ساعت و نورد داغ در محدوده دمايي ?C 1200-1000 با کرنش و نرخ کرنش به ترتيب 8/0 و s -1 2/1 انجام گردد. شرايط بهينه عمليات همگن سازي به متغيرهاي نورد داغ بستگي دارد و با افزايش کرنش و نرخ کرنش زمان مناسب همگن سازي در دماي ?C 1200 کاهش مي يابد. همچنين نتايج نشان داد با کاهش دماي نورد سرد و با افزايش اندازه دانه اوليه،کرنش، پيش کرنش، ميزان کسر مارتنزيت افزايش خواهد يافت وکرنش اشباع بسته به شرايط از 4/2 به 2/0 در اين فولادها کاهش پيدا مي کند. تغيير مسير کرنش در دو جهت عمود بر هم و افزايش نرخ کرنش به شرطي که از تشکيل گرماي آدياباتيک جلوگيري شود، سبب افزايش کسر مارتنزيت خواهد شد. آنيل در دماي °C 850 به مدت 1 دقيقه منجر به توليد فولاد 301 نانوساختار با اندازه دانه در حدود90-80 نانومتر گرديد. در فولادL 316 و نمونه30 درصد پيش کرنش داده شده، آنيل در دماي °C750 به مدت 5 دقيقه منجر به توليد دانه هاي در حدود nm 40-30 شد. در اين حالت استحکام کششي به MPa 1385 رسيد. در اين پژوهش نشان داده شد که افزايش مارتنزيت ناشي از کرنش همراه با کاهش کرنش اشباع منجر به کاهش بيشتر اندازه دانه ها مي شود. در ادامه با کنترل ميزان مارتنزيت تشکيل شده و کنترل متغيرهاي آنيل مي توان اندازه دانه نهايي و نهايتاً خواص مکانيکي که هدف اصلي است را کنترل نمود.