ارزیابی توان اکولوژیک منطقه نایین جهت توسعه شهری

STUDENT

DEGREE

YEAR

The city is a dynamic phenomenon in the space environment and humans always have to plan the physical development of the city. Due to the growth of cities in recent years, especially in developing countries, the responsibility of planners and urban designers have been doubled. The increasing urbanization may be considered a threat to the environment and ecological resources that increase poverty, lack of services, lack of drinking water, the spread of suburbia and etc followed and directly affects quality of life negatively. Isfahan province has natural, industrial, economic, tourism and university attractio and among the most important parts of the population attracting in the country that in recent years, significant growth due to population growth and increase in population of immigrants and tourists. Naein population increase with populations over 38 thousand people, and the accelerated expansion of the body of urban and industrial development, is the result of a set of socio-economic factors, but it's source of many problems in the environment. Since the aim of the current development projects, was only industrial and urban development, Necessity for identification of ecological potential, correct and appropriate locating the different land use and planning to accompany development and environmental issues is quite evident. This study tried to evaluate urban development potential of Naien county using multi-criteria evaluation methods and artificial neural networks with the help of geographical information system and using ArcGIS 10.2, IdrisiTerrSet 18.0.0, MATLAB 1.0.0.1 ,Super Decision 8.5.2 and Excel 2013 softwares. In order to achieve this objective, the conceptual model of urban development with regard to the 9 criteria (climate, soil, geology, water resources, threats, environmental sensitivity, social and economic and access to infrastructure) and 19 sub-criteria was established. Mapping these parameters was performed with the help of Geographic Information System. Then, using AHP and ANP weight of the layers according to the purpose of the study was obtained. Based on the results of both weighing methods was found that the distance of employment centers and water resources has more weight than the other parameters. Finally, by combining layers using Boolean logic, WLC and artificial neural network, evaluation was done. Map obtained from Boolean logic considered suitable about 3 percent of the area for urban development, which is less than the actual amount. This amount includes parts of the study area that all the criteria are suitable for urban development. The result of the WLC and artificial neural network methods according to the histogram curve and breakpoints and also based on the environment, was Keywords : multi-criteria evaluation, evaluation of urban development potential, Naeincounty, GIS, AHP, ANP, Boolean logic, artificial neural network.

شهر یک پدیده پویا در سیستم فضایی محیط می‌باشد و توسعه فیزیکی آن همواره انسان را وادار به برنامه ریزی می‌کند. رشد شهر ها در سال های اخیر به ویژه در کشور های در حال توسعه، مسئولیت برنامه ریزان و طراحان شهری را دو چندان نموده است. این افزایش شهرنشینی می تواند تهدیدی برای محیط زیست و منابع اکولوژیکی به شمار رود که افزایش فقر، کمبود خدمات شهری، کمبود منابع آب آشامیدنی، گسترش حاشیه نشینی و... را در پی دارد و به طور مستقیم اثر منفی روی کیفیت زندگی می گذارد. استان اصفهان با دارا بودن جاذبه‌های طبیعی، صنعتی، اقتصادی، گردشگری و دانشگاهی، جزو مهم تر ین نقاط جمعیت پذیر کشور به شمار می رود که طی سالهای اخیر، رشد بسیاری را متأثر از رشد جمعیت و ورود مهاجران و گردشگران داشته است. افزایش جمعیت شهر نائین با جمعیت بیش از 38 هزار نفر، گسترش بی رویه و پر شتاب پیکره شهر و توسعه‌ی صنایع، اگر چه نتیجه‌ی مجموعه‌ای از عوامل اقتصادی- اجتماعی است، ولی سر چشمه بسیاری از مشکلات محیط‌زیستی نیز می‌باشد. از آنجا که هدف از انجام طرح‌های توسعه اخیر، صرفاً گسترش صنعتی و شهری بوده، ضرورت تعیین قابلیت های اکولوژیک و مکان یابی صحیح و متناسب کاربری‌های مختلف و برنامه‌ریزی در جهت همسویی مقوله‌های توسعه و محیط زیست کاملاً مشهود است. لذا در این مطالعه سعی شد توان توسعه شهری منطقه نائین با بهره‌گیری از روش‌های ارزیابی چندمعیاره و شبکه عصبی مصنوعی به کمک سامانه اطلاعات جغرافیایی و با استفاده از نرم‌افزارهای ArcGIS 10.2، IdrisiTerrSet 18.0.0، MATLAB 1.0.0.1Super Decision 8.5.2 و Excel 2013 مورد ارزیابی قرار گیرد. به منظور دستیابی به این هدف ، مدل مفهومی توان توسعه شهری با در نظر گرفتن 9 معیار شامل: آب‌و‌هوا و اقلیم، پستی و بلندی، خاک، زمین‌شناسی، منابع آب، تهدیدها، حساسیت محیط زیستی، دسترسی به زیرساختها و اقتصادی اجتماعی و 19 زیرمعیار، ایجاد گردید. نقشه سازی این پارامترها با کمک سامانه اطلاعات جغرافیایی انجام گرفت. در مرحله بعد با استفاده از روش‌های AHP و ANP وزن لایه‌ها با توجه به هدف مطالعه به‌دست آمد. براساس نتایج حاصل از هر دو روش وزن‌دهی مشخص شد که فاصله از مراکز اشتغال و منابع آب دارای وزن بیشتری نسبت به دیگر پارامترها بودند. در مرحله آخر با تلفیق لایه‌ها با روش‌های منطق بولین، WLC و شبکه عصبی مصنوعی، ارزیابی منطقه صورت گرفت. نقشه‌ی حاصل از روش منطق بولین در حدود 3 درصد از مساحت منطقه را برای کاربری توسعه شهری مناسب در نظر گرفت، این میزان شامل نواحی از منطقه مورد مطالعه می باشد که تمامی معیارها برای کاربری توسعه شهری مناسب می باشند. نتیجه حاصل از روش‌های WLC و شبکه عصبی مصنوعی با توجه به منحنی هیستوگرام و نقاط شکست آن و نیز بر اساس شرایط محیطی منطقه، طبقه بندی شد. بر این اساس نقشه طبقه‌بندی شده توان توسعه شهری منطقه مورد مطالعه مشتمل بر 5 طبقه حاصل گردید. طبقه یک بیانگر پهنه‌های دارای توان بسیار خوب برای توسعه شهری می‌باشند که در نتایج حاصل از روش‌های AHP، ANP و شبکه عصبی مصنوعی به ترتیب 56/1، 77/1 و 57/1 درصد از سطح منطقه مورد مطالعه را به خود اختصاص داده‌اند. پژوهش حاضر نخستین مطالعه در زمینه ارزیابی توان توسعه شهری در منطقه نائین است؛ با توجه به استفاده از روش‌های مختلف در هریک از مراحل تحقیق (استفاده از روش ترکیب خطی- وزنی و شبکه عصبی مصنوعی جهت تلفیق و استفاده از منطق غیرقطعی فازی در آنها) و شناسایی پهنه‌های مستعد توسعه شهری با اتخاذ رویکرد آمایشی در سطح منطقه، نتایج این پژوهش می‌تواند جهت جلوگیری از تخریب محیط‌زیست و حفظ منابع طبیعی مورد توجه صاحب‌نظران و برنامه‌ریزان شهری قرار گیرد. کلمات کلیدی: ارزیابی چندمعیاره، ارزیابی توان توسعه شهری، GIS، AHP، ANP، منطق بولین، شبکه عصبی مصنوع