بررسی کارآیی تله های فرمونی در شکار بید سیب زمینی Potato tuber moth (PTM) با نام علمیLepidoptera: Gelechiidae))Phthorimaea opercullela در انبار و مزرعه

STUDENT

DEGREE

YEAR

Potato, Solanum tuberoum (Solanaceae), is an annual plant and in the world, economically is placed at the fifth rank after wheat, rice, corn and barley. In Iran, the crop has a special place in nutrition, especially with increasing the population. Potato pests are one of the limiting factors for the production of potato. A major pest is potato tuber moth (PTM), Phthorimaea operculella (Zeller). This research was conducted in two phases in the field and storage, to assess the effect of the trap shape, color and the trap installation height of pheromone traps on the capturing of PTM. Moreover, the effect of cellulose cover or mulch in storage and the effect of irrigation on the field were also evaluated in separate experiments. Six potato cultivars were used in this study. Two experiments were conducted in storage. In an experiment the effects of shape and color of the pheromone traps on the capturing of PTM was evaluated. The experiment was a split factorial in a completely randomized design with three replications, so the main and sub plots were storage×cultivar and trap shape×trap color, respectively. The results of storage experiment showed that in all cases capturing of the pheromone traps were declined from November to late winter, reaching zero in January and February, and then increasing from March onwards, while storage temperature is rising. Significant differences were found among tested potato cultivars. Agria and Marfona cultivars had the highest capture, while Arinda and Sabalan cultivars had the lowest capture. Capturing in cold storage were eight times more than ordinary storage. There were no significant differences between two tested trap shapes (funnel and delta) and two tested trap colors (white and green). In conclusion, the experiment showed that reaction of the cultivars was affected by storage conditions, so in cold storage the highest and lowest captures were 7.00 and 5.58 moth per trap per week, respectively, while in ordinary storage the highest and lowest captures were 59.9 and 42.3, respectively. The second experiment the effects of cellulose mulch on the capturing of PTM was evaluated. In this experiment six ordinary storages containing Agria were selected, so tubers in three storages were covered by green dried hay as cellulose mulch. The experiment was a split factorial in a completely randomized design, so the main and sub plots were mulch and trap shape × trap color, respectively. Results showed significant effect of mulch on the capturing by pheromone traps. Two set of experiments were conducted in field. In the first field experiments, the effects of the trap shape, traps colors and trap installation height on the capturing of PTM and in the second field experiments, the effect of irrigation on the capturing of PTM were evaluated. The first experiment was a split factorial in a completely randomized design with three replications, so the main and sub plots were cultivar and trap shape × trap color× trap installation height, respectively. There was no significant difference among the tested cultivars, but Marfona had the highest capturing number. Regarding trap shape, trap color and trap installation height, white delta traps with installation heights of 40 cm had significantly more capture than green funnel trap with installation height of 80 cm. It could be recommended that at least one delta trap must be installed in each potato field after crop emergence. Interactions effects showed that among the three tested factors, the trap shape is more important, so capturing usually were higher in delta traps than that of funnel traps. At harvesting, infestation percentage was determined on 100 randomly selected tubers. Agria had the highest infestation, while Santea had the lowest infestation percentage. In irrigation experiment, two irrigation systems (sprinkler and flood) were set up in two adjacent fields containing Agria. Results showed that in all sampling periods, capturing were significantly higher in flood irrigation than sprinkler irrigation. Key words: potato tuber moth (PTM), heromone traps, cellulose mulch, storage, field

سیب‌زمینی گیاهی یک‌ساله ازتیره‌ی گوجه‌فرنگی (solanaceuae). است. این محصول از نظر اهمیت اقتصادی دردنیا مقام پنجم و بعد از محصولاتی چون گندم، برنج، ذرت و جو قرار دارد. در ایران نیز این محصول از جایگاه ویژه‌ای در تغذیه برخوردار است، مخصوصاً با رشد جمعیت کشور، روز به روز بر اهمیت آن افزوده می‌گردد. یکی از عوامل خسارت زای تولید سیب‌زمینی آفات آن می باشد. از بین آنها بید سیب زمینیPotato tuber moth (PTM) با نام علمی Phthorimaea opercullelae (Lepidoptera: Gelechiidae) اهمیت بیشتری دارد. بید سیب زمینی علاوه بر خسارت در مزرعه در انبار نیز به عنوان یک آفت انباری مهم، با تغذیه از غده ها، باعث پوسیدگی و کاهش کیفیت غده های خوراکی و بذری می شود. .سیب زمینی در فریدن اصفهان از جمله محصولات مهم زراعی بوده و انبارداری صحیح و نگهداری غده های بذری در انبارها یکی از دغدغه های کشاورزان است. این پژوهش در دو مرحله درانبار و مزرعه در منطقه فریدن با هدف بررسی تاثیر شکل تله، رنگ و ارتفاع نصب تله های فرمونی روی میزان شکار شب پره بید سیب زمینی انجام گرفت. همچنین اثر مالچ سلولزی در انبار و نوع سیستم آبیاری در مزرعه بررسی شد. در این پژوهش از شش رقم سیب زمینی استفاده شد.این آزمایش به صورت فاکتوریل اسپلیت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی در سه تکرارانجام شد. به این ترتیب که فاکتوریل رقم × انبار به عنوان تیمار اصلی و فاکتوریل شکل تله × رنگ تله به عنوان تیمار فرعی منظور شد. نتایج آزمایش انبار نشان داد که میزان شکار تله های فرمونی در همه موارد از آبان ماه به سمت اواخر زمستان رو به کاهش است و در ماه های دی و بهمن به صفر می رسد و سپس از اسفند ماه به بعد با گرم شدن هوا و افزایش دمای انبار رو به افزایش است. ملاحظه می شود که بین ارقام سیب زمینی نگهداری شده در انبار اختلاف معنی دار وجود دارد. ارقام آگریا و مارفونا حداکثر میزان شکار بید سیب زمینی را داشته اند. ارقام آریندا و سبلان حداقل میزان شکار را داشته اند. میزان شکار در انبارهای معمولی بیش از هشت برابر انبارهای سرد برآورد شد. میزان شکار دو شکل تله مورد استفاده در انبار (قیفی و دلتا) و همچنین دو رنگ مورد استفاده (سفید و سبز) تفاوت معنی دار نداشت. در مجموع مشخص می شد که عکس العمل ارقام تحت تاثیر نوع انبار قرار دارد به طوری که در انبار سرد حداکثر شکار000/7شب پره در هرتله و حداقل شکار 583/5شب پره در تله می باشد اما در انبار معمولی حداکثر شکار 9/59 شب پره در هر تله و حداقل شکار 3/42شب پره در هر تله می باشد. شکار تله های فرمونی در اواخر زمستان به صفر رسید و سپس در اوایل بهار رو به افزایش نهاده ودر خرداد ماه مصادف با پایان انبارداری سیب زمینی به حداکثرمی رسد. دوم بررسی تاثیر استفاده ازمالچ سلولزی بر میزان شکار بید سیب زمینی بود. جهت بررسی اثرات بازدارندگی ودورکنندگی مالچ‌های سلولزی شش انبارمعمولی با رقم آگریا انتخاب شده که درسه انبار کیسه‌های حاوی غده‌ها توسط مالچ‌های سلولزی یونجه سبزخشک پوشانده شد. سپس تعداد آفت شکار شده با انبار شاهد (سه انبارمعمولی بدون مالچ سلولزی) مقایسه گردید. این آزمایش به صورت فاکتوریل اسپلیت فاکتوریل انجام شد. بدین ترتیب که مالچ به عنوان تیمار اصلی و فاکتوریل شکل تله × رنگ تله به عنوان تیمار فرعی منظورشد. در آزمایش بررسی اثرمالچ سلولزی، تجزیه واریانس کل آزمایش نشان داد که کاربرد مالچ تاثیرمعنی داری بر میزان شکار تله های فرمونی دارد. بدین ترتیب می توان نتیجه گرفت که میزان شکار اساسا تحت تاثیرمالچ سلولزی قرار داشته است. دوسری آزمایش در شرایط مزرعه انجام گرفت: ابتدا تاثیر شکل تله،رنگ تله و ارتفاع نصب تله روی میزان شکار بید سیب زمینی بررسی گردید. همنچنین تاثیر نوع سیسستم آبیاری بر میزان شکار بید سیب زمینی تبررسی شد. این آزمایش به صورت فاکتوریل اسپیلیت فاکتوریل درقالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرارانجام شد. بدین ترتیب که رقم به عنوان تیمار اصلی و فاکتوریل شکل تله × رنگ تله×ارتفاع نصب تله به عنوان تیمار فرعی منظورشد. در نتایج بین سه رقم تحت آزمایش درمزرعه اختلاف معنی داری دیده نشده هر چند از نظر عددی رقم مارفونا حداکثر شکار را به خود اختصاص داده بود. در بررسی شکل تله، رنگ تله و ارتفاع نصب تله به ترتیب تله دلتا، رنگ سفید و ارتفاع نصب تله 40 سانتیمتری نسبت به تله قیفی،رنگ سبز و ارتفاع نصب 80 سانتیمتری به طورمعنی داری شکار بیشتری را داشته اند. بررسی اثرات متقابل نشان می دهد که بین سه فاکتور بررسی شده شکل تله اهمیت بیشتری دارد به طوری که میزان شکار در تله دلتا همواره بیشترازتله قیفی می باشد اما رنگ تله و ارتفاع نصب تله روی هم اثرات متقابل متفاوتی داشته اند. به طوری که تله دلتا سبز با ارتفاع 40 و تله دلتا سفید با ارتفاع 80 مشابه تله دلتا سفید با ارتفاع 40 بوده اند. درهر مزرعه بعد از برداشت، یکصد غده به طور تصادفی انتخاب و سپس درصد غده های آلوده تعیین گردید. نتایج آزمایش مزرعه ای نشان داد بیشترین غده آلوده متعلق به رقم آگریا بوده وکمترین متعلق به رقم سانته آ بود. دربررسی تاثیر نوع آبیاری برمیزان شکار بید سیب زمینی که به این منظور دو مزرعه مجاور هم تحت کشت رقم آگریا با وسعت تقریبی 1هکتار در چهار تکرار انتخاب گردید. یکی ازمزارع تحت آبیاری بارانی و دیگری تحت آبیاری غرقابی بود. درهمه ماه های نمونه برداری میزان شکار در آبیاری غرقابی به طورمعنی داری بیشتر از آبیاری بارانی بوده است . کلمات کلیدی : تله فرمونی، بید سیب زمینی، مالچ سلولزی، انبار، مزرعه