SUPERVISOR
Nasrollah Mahboobi Soofiani,Yazdan Keivany
نصرالله محبوبی صوفیانی (استاد مشاور) یزدان کیوانی (استاد راهنما)
STUDENT
Mehrdad Hassankhani
مهرداد حسن خانی
FACULTY - DEPARTMENT
دانشکده منابع طبیعی
DEGREE
Master of Science (MSc)
YEAR
1389
TITLE
Fish Species Diversity in Sirvan River Basin, Kurdistan Province
Sirvan watershed area with ??7,500 km ², is one of the Iran and Kurdistan basins with highest rainfall, whereas 2.8 billion cubic meter surface water in the basin is running in Kurdistan province. Sirvan River originates from Asadabad (Hamedan province) and Sonqor (Kermanshah province) and join, Qeshlaq, Marivan and Gavrud, where it is named Sirvan River and finally pours into the Tigris and the Persian Gulf. Sirvan basin fish species diversity in spring and summer was studied. Twelve stations were selected based on structural differences (length, width, depth and flow intensity of river), tributaries joining points and level of human interferences (dams, reservoirs and land mining). The sampling was conducted using different capturing and fisheries gears (different nets). Captured specimen were fixed in 10% formalin, then traorted to laboratory and preserved in 70% ethanol. For identifications, some meristic traits like scales number (on lateral line, below lateral line and above lateral line) and number of fin rays were counted, the location of fins and oral forms were examined and compared with valid identification keys. Totally 1454 fish specimens were captured and identified amongst which 17 species belonged to Cyprinidae, Salomonidae, Nemachelidiae and Gobiidae. There were significant differences in species frequency and species number at each station, during both seasons of spring and summer. Cyprinidae accounted for 98% of all samples with highest distribution and species number; 97% of identified samples, were native. The least frequency was recorded for Salmonidae family. The Vahdat dam station had the highest specimen frequency and Nosoud one had the highest species number. The least specimen frequency was related to Hajij station and the least number for species was observed in Palangan station. Alburnus mossulensis had the highest frequency and Carassius auratus , Luciobarbus pectoralis and Oncorhynchus mykiss the lowest one. Also, six exotic fish specimens were captured including Ctenopharyngodon idella , Carassius auratus , Rhinogobius similis , Hemiculter leucisculus, Pseudorasbora parva and Oncorhynchus mykiss . For Species richness, Margalef index, for species diversity, Shannon index and for species dominance, Simpson index was used. The number of species increased in the summer, so that the index of species richness between the two seasons was significantly different at various stations. The highest species richness index was in Bolbar station, the highest species diversity index in Vahdat Dam station in summer and the highest species dominance index was in the spring season, in Divzenav station. Most of the aquatic ecosystem disturbant factors were observed e.g., dam construction (Vahdat dam station), river bed disturbance (Nosoud, Qalaji and Vahdat dam stations), introduction of exotic species (Vahdat dam station), reservoir construction (Nezar, Kumaeen, Faghih Solayman, Hajij Stations) and establishment of aquaculture farms (Palangan, Divzenav, Nosoud Stations). Due to the impact of human intervention in this basin, the number of species from upstream to downstream was not in a specific order. Keywords: Cyprinidae, Freshwater fishes, Gobiidae, Nemacheilidae, Salmonidae, Sirvan basin, Species diversity.
حوضه آبخیز سیروان با وسعت 7500 کیلومتر مربع، از پرآب ترین حوضه های ایران و کردستان محسوب می شود به طوری که 8/2 میلیارد مترمکعب آب های سطحی استان کردستان در این حوضه جریان دارد. مهمترین رودخانه این حوضه سیروان می باشد که مسیر اصلی این رود از طرف اسدآباد (استان همدان) و سنقر (استان کرمانشاه) بوده و بعد از پیوستن رودخانه های قشلاق، گاورود و مریوان نام سیروان به خود می گیرد و در نهایت به دجله و سپس به خلیج فارس می ریزد. تنوع گونهای ماهیان حوضه سیروان در دو فصل بهار و تابستان مورد بررسی قرار گرفت. دوازده ایستگاه بر اساس تفاوتهای ساختاری (طول، عرض، عمق و شدت جریان آب رودخانه)، محل تلاقی سرشاخه ها و میزان دخالت انسان (احداث سد، برداشت شن و ماسه و ...) انتخاب شد. نمونهبرداری با استفاده از وسایل گوناگون صیادی (تورهای پره، پرتابی و ساچوک) انجام گرفت. نمونههای صید شده در فرمالین 10? تثبیت شده و سپس به آزمایشگاه منتقل شد. پس از یک هفته نمونهها به الکل (اتانول 70%) منتقل شدند. جهت شناسایی مواردی از قبیل صفات شمارشی مانند تعداد فلس (روی خط جانبی، پایین خط جانبی، بالای خط جانبی)، تعداد شعاع باله ها، محل قرار گرفتن باله ها، فرم دهان مورد بررسی قرار گرفت و با کلیدهای شناسایی معتبر مقایسه شد. در مجموع 1454 نمونه ماهی صید و مورد بررسی و شناسایی قرار گرفت که شامل 17 گونه متعلق به چهار خانواده کپورماهیان ( Cyprinidae )، آزادماهیان ( Salmonidae )، لوچماهیان ( Nemacheilidae ) و گاوماهیان ( Gobiidae ) بودند. فراوانی عددی نمونه و تعداد گونهها در هر ایستگاه در دو فصل بهار و تابستان، دارای تفاوت معنیداری بود (P 0.05). خانواده کپورماهیان 98% از فراوانی کل نمونهها را به خود اختصاص داد و دارای بیشترین پراکنش و تعداد گونه بود. از مجموع نمونه های شناسایی شده 97% بومی بودند. خانواده آزادماهیان کمترین فراوانی عددی نمونه را داشتند. ایستگاه سد وحدت دارای بیشترین فراوانی عددی نمونه و ایستگاه نوسود دارای بیشترین تعداد گونه بود. کمترین فراوانی عددی نمونه مربوط به ایستگاه هجیج و کمترین تعداد گونه مربوط به ایستگاه پالنگان بود. بیشترین فراوانی عددی نمونه مربوط به Alburnus mossulensis و کمترین فراوانی مربوط به Carassius auratus, Luciobarbus pectoralis و Oncorhynchus mykiss بود. شش گونه ماهی غیربومی صید شد که عبارتند از Ctenopharyngodon idella Carassius auratus, Rhinogobius similis, Hemiculter leucisculus, Pseudorasbora parva و Oncorhynchus mykiss . برای محاسبه غنای گونه ای از شاخص مارگالف، تنوع گونه ای از شاخص شانون وغالبیت گونه ای از شاخص سیمپسون استفاده گردید. تعداد گونه ها در فصل تابستان در بیشتر ایستگاه ها افزایش یافته بود به همین دلیل شاخص غنای گونه ای بین دو فصل در ایستگاه های مختلف دارای اختلاف معنی داری بود. بالاترین شاخص غنای گونهای در ایستگاه بلبر، بالاترین شاخص تنوع گونهای در ایستگاه سد وحدت در فصل تابستان و بالاترین شاخص غالبیت گونهای در ایستگاه دیوزناو در فصل بهار بود. در این حوضه بیشتر عوامل تخریب اکوسیستم آب شیرین مشاهده شد، که از آن جمله میتوان به تخریب بستر رودخانه (ایستگاه نوسود، ایستگاه قلعهجی، ایستگاه سد وحدت)، ورود گونههای غیربومی (سد وحدت)، احداث سد (ایستگاه نزار، ایستگاه کومائین، ایستگاه فقیهسلیمان، ایستگاه هجیج) و احداث کارگاههای پرورش ماهی (ایستگاه پالنگان، ایستگاه دیوزناو، ایستگاه نوسود) اشاره نمود. در این حوضه به علت تاثیر دخالت های بشر افزایش تعداد گونه از بالادست رودخانه به سمت پایین دست از نظم خاصی برخوردار نبود. واژگان کلیدی: آزادماهیان، تنوع گونهای، حوضه سیروان، کپورماهیان، گاوماهیان، لوچماهیان