تغييراتي که با گذشت زمان در نظام سلامت به وجود آمده است، باعث شده تا به يک نظام پيچيده و متغير تبديل شود. همچنين اين سيستم پيچيده قسمت بزرگي از هزينه‌هاي دولتي را در بر مي‌گيرد. بنابراين نياز به بهبود و وجود نگرشي يکپارچه و سيستمي، بيش از پيش احساس مي‌شود. لذا برنامه‌ريزي پرستاران به عنوان کليت موضوع مورد مطالعه در اين پژوهش در نظر گرفته شد. بهبود عملکرد پرستاران، افزايش رضايت و حفظ پرستاران با تجربه، توجه به نيازها و ترجيحات آنها از نکات اساسي در برنامه‌ريزي پرستاران است که توجه اين پژوهش را همانند مطالعات اخير در ادبيات موضوع معطوف خود کرده است. امکان اضافه‌کاري پرستاران جهت پوشش تقاضاي بخش‌هاي بيمارستان در اين پژوهش در نظر گرفته شده است. با توجه به ماهيت همراه با عدم قطعيت تعداد بيماران وارد شده به بيمارستان و به تبع تعداد پرستار مورد نياز در هر بخش جهت پوشش تقاضا، برنامه‌ريزي استوار يکپارچه‌ي بخش‌هاي بيمارستان فرض اساسي اين پايان‌نامه است. جهت مقابله با کمبود نيرو و در جهت کاهش هزينه‌هاي بيمارستان، درنظر گرفتن پرستاران شناور بين‌بخشي از فروض ديگر اين پژوهش جهت کمک به برنامه‌ريزي يکپارچه‌ي بيمارستان است. جهت اعتبارسنجي مدل، مرکز آموزشي و درماني امين اصفهان به عنوان مطالعه‌ي موردي درنظر گرفته شد. با توجه به يکسان بودن تخصص‌هاي پرستاران بخش‌هاي جراحي زنان، جراحي مردان و اورژانس، مدل‌سازي مسئله‌ي مفروض براساس فرضيات اين سه بخش انجام شد. با توجه به تعداد متغيرهاي صفر و يک فراوان مسئله، مدل رياضي ديگري (مدل اصلاح‌شده) با تعداد متغيرهاي کمتر و زمان حل بهتر ارائه شد. با اندک تغييراتي در فرضيات بيمارستان و لحاظ کردن ترجيحات بيشتر براي پرستاران، مدلي ديگر با عنوان مدل عادلانه براي بيمارستان پيشنهاد شد. با پياده‌سازي مدلهاي فوق براي اطلاعات مربوط به مرداد و شهريورماه بيمارستان امين، خروجي آنها با برنامه‌ي دستي موجود بررسي شد. نتايج حاکي از آن است که براي مردادماه، مدل اصلاح شده 17% و مدل عادلانه 3/15% بهبود در هزينه‌هاي بيمارستان ايجاد کردند. براي شهريورماه ميزان بهبود مدل اصلاح‌شده، در حدود 18% و مدل عادلانه 5/15% است. سپس مدل بيمارستان در شرايطي که عدم قطعيت در پارامتر تقاضا رخ دهد بررسي شد. جهت بهبود روش سويستر، رويکردي اصلاح‌شده‌ براي ارائه‌ي جوابي استوار به منظور پوشش تقاضا و کاهش سطح‌محافظه‌کاري ارائه شد. اثرات هزينه‌اي و زماني در مقايسه با مدل قطعي براي مرداد و شهريورماه بررسي شد. در ادامه‌ي بررسي برنامه‌ي مرداد و شهريورماه، اثر پرستاران شناور از نظر تعداد، هزينه و کارايي در شرايط کمبود مورد توجه واقع شد. با توجه به آنکه برخي فرضيات بيمارستان براي ساير بيمارستان‌ها کاربرد ندارد، مسئله در حالت عمومي نيز اعتبارسنجي شد. بدين منظور با تغيير تعداد پرستاران، تعداد بخش‌ها، تعداد پرستاران شناور و نحوه‌ي توزيع اين پرستاران در بخش‌ها مسائل نمونه ايجاد شدند. ميانگين تابع هدف و زمان حل آنها گزارش شد. با توجه به افزايش پيچيدگي مسئله در ابعاد بالا و افزايش زمان حل، دو الگوريتم ابتکاري تثبيت و بهينه‌سازي و تثبيت و آزادسازي براي مسئله توسعه داده شدند. کلمات کليدي: مسئله‌ي زمان‌بندي پرستاران، برنامه‌ريزي بين‌بخشي، پرستاران شناور، ترجيحات پرستاران، بهينه‌سازي استوار