اثرآللوپاتیک گونه های مختلف بومادران بر تعدادی از علف‌های هرز

STUDENT

DEGREE

YEAR

Due to environmental hazards and risks of chemical control of weeds, sustainable weed managementis considered. A concept interactions of interference in plants iallelophatic effects which can play an important role in sustainable weed management. Achillea . L. is one of the species of plants with allelophatic activity. By considering abundance of Achillea species in Iran, two experiments were conducted in Isfahan University of Technology in 2013-2014. In the first experiment the factorial experiment was conducted in completely randomized design with three replications to investigate allelophatic potential of eight Achillea species (collected from different area in Iran) including A. filipendulina (of Ardebil), A. nobilis (of Khorasan), A. nobilis (of Borujerd), A. pachycephala (of Golestan) and A. pachycephala (of Hamedan), A. millefolium ( of Hamedan ), A. tenuifolia (of Isfahan) and A. santolina (of Borujerd) on seeds of Amaranthus retrofloxus , Sisymbrium irio , Carthamus oxyacantha , Eruca sativa and Portulaca oleracea . Aqueous extracts at concentrations of 0, 3, 6, 12, 25, 50 and 100% prepared. Rate and percentage of germination, shoot and root length, shoot and root fresh weight, dry weight of shoot and root of target species were measured. The results showed that different species have different effects in various concentrations on the traits considered. A. nobilis Borujerd had the highest inhibition and A. Pachycephala (Golestan) had the lowest percentage of inhibition. Extract concentrations at ranging from 3 to 12% had a stimulating effect and in 25 to 100 % concentrations had an inhibitory effect on the target species. Among weeds species Sisymbrium irio was most sensitive to Achillea allelophathy, while Carthamus oxyacantha and Eruca sativa showed the lowest sensitivity. In the second experiment allelophaty effect of essential oil of A. nobilis (Khorasan and Borujerd), A. filipendulina, A. santolina, A. pachycephala (Golestan, Hamedan) on some weeds including Amaranthus retrofloxus , Eruca sativa and Carthamus tinctorius at concentrations of 100, 200, 400, 600 and 800 micro liter per liter was performed. In this experiment, as first experiment mentioned traits were measured. Various concentrations of essential oils had different effects on target species. This experimenthowed that A. retrofloxus was more sensitive compared with E. sativa and C. tinctorius . Among species, A. pachycephala (Hamedan) and A. filipendulina had stronger effects than other species. In both experiments, the results showed that essential oils and extracts of Achillea had stimulatory effect in low concentrations, and inhibitory effect in higher concentrations. Extracts had more effecive than essential oils in weeds control. Inhibitory and stimulatory effects can be used as a tool for weed management. Key words : Allelopathy, water extracts, essential oils, inhibitory, stimulatory

امروزه با توجه به مخاطرات زیست محیطی و خطرات ناشی از مبارزه شیمیایی با علف هرز مدیریت پایدار علف‌های هرز مورد توجه قرار گرفته است. فرایند تداخل گیاهان سال‌هاست که مورد توجه پژوهشگران است. یکی از جنبه های تداخل گیاهان در رشد و نمو یکدیگر، دگر آسیبی (آللوپاتی) است که می‌تواند نقش مهمی را در کنترل علف‌های هرز ایفا نماید. گیاه بومادران جزو گیاهان دارای خاصیت دگر آسیبی است. با توجه به فراوانی گونه های بومادران موجود در ایران، آزمایشی در دانشگاه صنعتی اصفهان در سال‌های 93-91 بر روی گونه های بومادران موجود در کلکسیون بومادران دانشگاه صنعتی اصفهان در دو آزمایش جداگانه انجام پذیرفت. در آزمایش اول به کمک روش عصاره گیری پتانسیل آللوپاتی هشت گونه بومادران تهیه شده از نقاط مختلف ایران شامل گونه های فیلیپندولینا (اردبیل)، نوبیلیس (خراسان)، نوبیلیس (بروجرد)، پاچیسفالا (گلستان) و (همدان)، میلیفولیم (همدان)، تونوفولیا (اصفهان) و سانتولینا (بروجرد) بر روی علف‌های هرز تاج خروس، خاکشیر تلخ، گلرنگ وحشی، منداب و خرفه مورد آزمایش قرار گرفت. عصاره با غلظت‌های 0، 3، 6، 12، 25، 50 و 100 درصد تهیه شد. بذور به مدت یک هفته توسط عصاره های تهیه شده تیمار شد. صفات مورد اندازه گیری عبارت بودند از درصد و سرعت جوانه زنی، طول ساقه چه و ریشه چه، وزن‌تر ساقه چه و ریشه چه و وزن خشک ساقه چه و ریشه چه گونه های مذکور بود نتایج نشان داد که اثرات گونه، غلظت و اثرات متقابل آن‌ها در سطح یک درصد معنی دار بود. بدین ترتیب که گونه های بومادران در غلظت‌های متفاوت اثرات متفاوتی را بر روی صفات مورد نظر داشتند. پونه نوبیلیس بروجرد دارای بالاترین میزان بازداری و گونه پاچیسفالا گلستان دارای کمترین میزان بازداری در صفات یاد شده را دارا بود. عصاره‌ها در غلظت‌های بین 3 تا 12 درصد دارای اثر تحریک کننده و در غلظت‌های 25 تا 100 درصد دارای اثر بازدارندگی بر روی گونه های هدف بودند. در بین علف‌های هرز تیمار شده خاکشیر تلخ و تاج خروس بیشترین حساسیت و گیاه منداب و گلرنگ وحشی کمترین حساسیت را نشان دادند. آزمایش دوم با استفاده از اسانس گونه های بومادران انجام شد. اسانس گونه های نوبیلیس (خراسان و بروجرد)، فیلیپندولینا، سانتولینا، پاچیسفالا (گلستان و همدان) بر روی علف‌های هرز تاج خروس، منداب و گیاه گلرنگ اهلی در غلظت‌های 100،200، 400،600 و 800 میکرولیتر در لیتر مورد آزمایش قرار گرفت. در این آزمایش همانند آزمایش اول صفات یاد شده مورد انداز گیری قرار گرفت؛ و گونه‌ها و غلظت‌های مختلف اسانس اثرات متفاوتی بر روی صفات داشتند. نکته قابل توجه در مورد اسانس این بود که گیاه تاج خروس حساسیت بیشتری در مقایسه با گیاه منداب و گلرنگ اهلی نشان داد. که تا حدودی می‌توان آن را به اثر انتخابی اسانس بومادران در کنترل علف‌های هرز نسبت داد. در بین گونه‌ها گونه پاچیسفالا همدان و فیلیپندولینا دارای اثر قوی‌تری نسبت به دیگر گونه‌ها بودند. نتیجه این آزمایش در مورد عصاره و اسانس بدین صورت بود که عصاره گونه‌ها دارای اثر قوی‌تری نسبت به اسانس در بازدارندگی و تحریک کنندگی نشان داد. در هر دو آزمایش اثر اسانس و عصاره بر روی جوانه زنی اثر تحریک کنندگی در غلظت‌های پایین و اثر بازدارندگی در غلظت‌های بالاتر بودند. وجود اثر بازدارندگی و تحریک کنندگی می‌تواند به عنوان یک ابزار برای مدیریت علف‌های هرز و جوانه مورد استفاده زنی بذور مورد استفاده قرار گیرد. واژه های کلیدی : آللوپاتی، عصاره آبی، اسانس، بازدارندگی، تحریک کنندگی