تأثیر اندازه و شکل پلات بر اندازه نمونه با توجه به توزیع مکانی پوشش گیاهی به منظور تعیین درصد پوشش تاجی در مراتع فریدن استان اصفهان

STUDENT

DEGREE

YEAR

This study aimed to evaluate effects of plot size and shapes on sample size with considering spatial pattern of vegetation in order to measure vegetation cover in a range type dominated by Astragalus verus and Bromus tomentellus in Feridan- Isfahan. Four range places in one individual site with similar ecological and vegetation condition were selected. Measurements were conducted in two main stages. To determine vegetation spatial pattern, four 50 m 2 reference sites were randomly selected (5 by 10 m). All perennial species were counted and their coordination were recorded accordingly. Random systematic sampling method was used to determine average distance between plants including “ Closest individual ” and “ Nearest-neighbor ” method. These methods were applied along five tanscets with 5o meters lengths (total 250 meters). Individual plants were counted in quadrates. Spatial patterns of vegetations were determined using three methods including, Point Pattern Analysis , Spatial Indices (Hopkines, Pielou, Johnson and Zimer Indices) and Quadrate Indices (Green and Morisita Indices). Results indicated that perennial species had randomized spatial patterns due to the relatively homogeneous environmental characteristics of studied area. It seems that point pattern analysis had better accuracy than other used methods in this study. With sufficient sample size and appropriate quadrate size and shape, quadrate indices had acceptable accuracy. Hopkines index had more precision to determine spatial pattern of vegetation than Johnson, Zimer and Pielou indices. It indicated that spatial indices based on the plant to plant distance ( Nearest-neighbor method ) had more precision than indices that derived from point to plant distance ( Closest individual ). Plot size and shape and also sampling method are mainly affected by type of vegetation and the distance between plants. Selecting appropriate size and shape of plots enhance the sampling efficiency and reduce sample variance. To evaluate shape and size of plots on sample size, square, rectangular and circle plots with 1 and 2 square meters size were used to measure vegetation cover in studied range places with random spatial pattern. Six transects with 100 meters lenghts, were established in all range places using random systematic sampling method. According to results there were no significant differences between studied plot shapes but plot size had significant difference. All plot shapes with 2 square meters size had more precision than other studied size based on their coefficient of variations. Rectangular 2 square meters plots size require small sample size than other plot sizes and shapes.

این تحقیق با هدف بررسی تأثیر اندازه و شکل پلات بر اندازه نمونه با توجه به توزیع مکانی پوشش گیاهی به منظور تعیین درصد پوشش تاجی در مراتع فریدن استان اصفهان در تیپ گیاهی Bromus tomentellus - Astragalus verus انجام شد. ابتدا چهار مکان مرتعی که به لحاظ شرایط فیزیوگرافی و پوشش گیاهی مشابه بودند تعیین و طی دو مرحله‌ی کلی اندازه گیری‌ها انجام شد. در مرحله اول در هر مکان مرتعی منطقه معرف به وسعت 50 مترمربع (10×5 متر) بصورت تصادفی انتخاب شد. سپس در این محدوده مختصات مکانی محل استقرار پایه‌های گیاهی چندساله به صورت x و y برای آنالیز نقطه‌ای پوشش گیاهی مشخص گردید.بر اساس روش نمونه برداری سیستماتیک- تصادفی نیز در هر مکان مرتعی در امتداد 5 ترانسکت 30 متری اقدام به برداشت داده برای تعیین فواصل گیاه در روش‌های نزدیک ترین گیاه و نزدیکترین همسایه شد تا نتایج حاصل در محاسبه شاخص‌های فاصله‌ای الگوی پراکنش استفاده گردند. هم چنین با استقرار پلات‌ در هر نقطه تصادفی، تعداد پایه‌های گیاهان داخل پلات‌ها نیز شمارش گردید. در نهایت الگوی پراکنش بر اساس سه روش آنالیز پراکنش نقطه‌ای، شاخص‌های فاصله‌ای الگوی پراکنش (هاپکینز، پیلو و جانسون و زیمر) و شاخص‌های کوادراتی پراکنش (گرین و موریستا) محاسبه شد. نتایج نشان داد که پراکنش گونه‌های گیاهی چندساله موجود در منطقه در مقیاس مورد نظر از نوع الگوی تصادفی بوده که ناشی از همگنی محیط و الگوی رفتار انتخابی گیاهان می‌باشد. به دلیل در نظر گرفتن مختصات کلیه پایه‌های گیاهی موجود در منطقه معرف، روش آنالیز پراکنش نقطه‌ای، نتایج همگن و دقیق‌تری را ارائه ‌داد. با انتخاب اندازه نمونه مناسب و شکل و انداز? پلات صحیح، شاخص‌های کوادراتی پراکنش نتایج نزدیک به واقعیتی را ارائه دادند. شاخص‌هاپکینز نسبت به شاخص‌های پیلو و جانسون و زیمر از دقت بیشتری برخوردار بود. بدین معنی که در این تحقیق شاخص‌های فاصله‌ای برمبنای نزدیک‌ترین همسایه نسبت به شاخص‌های فاصله‌ای بر مبنای نزدیک‌ترین گیاه دقت بیشتری نشان دادند. نوع پوشش گیاهی، اندازه گیاهان و فاصله آن‌ها از همدیگر بر روی اندازه و شکل پلات و روش نمونه گیری تأثیر بسزایی دارد و متعاقباً انتخاب اندازه و شکل مناسب پلات در کارایی نمونه گیری بسیار مؤثر است و باعث کاهش واریانس و زمان نمونه گیری می‌شود. در مرحله دوم به منظور اندازه گیری پوشش گیاهی از پلات‌هایی با شکل‌های متفاوت(مربع، مستطیل و دایره) در دو اندازه یک و دو متر مربعی در نمونه گیری از جامعه گیاهی مدنظر با الگوی پراکنش تصادفی استفاده شد. بدین ترتیب طی روش سیستماتیک- تصادفی در امتداد 6 ترانسکت 100 متری شکل‌ها و اندازه‌های مختلف پلات‌ها به صورت تصادفی مستقر شدندو درصد پوشش تاجی در پلات‌های مختلف تعیین گردید. در هر جامعه گیاهی الگوی پراکنش گیاهان بر انتخاب پلات با اندازه و شکل مناسب تأثیرگذار است. پس از تجزیه واریانس داده‌های به دست آمده مشخص گردید بین شکل‌های مختلف پلات تفاوت معنی داری وجود ندارد ولی اندازه‌های پلات‌ها باهم اختلاف معنی داری را نشان دادند و بر اساس میزان ضریب تغبییرات و دقت مورد مطالعه، پلات‌های دو مترمربعی نتایج نزدیک تر به واقعیتی را ارائه نمودند. همچنین بررسی‌ها نشان داد که در شکل‌های مختلف پلات صرفه نظر از مشکلات استقرار آنها، پلات‌های مستطیلی با اندازه نمونه کمتری نسبت به بقیه پلات‌ها می‌توانند به دقت مشخصی دست یابند. کلمات کلیدی: پوشش تاجی گیاهان، اندازه و شکل پلات، اندازه نمونه، الگوی پراکنش گیاهان، فریدن اصفهان.