اعمال پوششهای نازکی از فلزات نرم بین سطوح لغزشی به دلیل استحکام برشی و سختی کم موجب روانی حرکت میشود. در این پژوهش برای ایجاد پوششهای روانکار جامد از ایندیم و سرب روی نمونههای فولادی استفاده شد. پوششدهی به روش رسوب فیزیکی بخار (PVD) و توسط فرایندهای تبخیر در خلاء و رسوب یونی صورت گرفت و تاثیر پارامترهای فرایند شامل دمای زیرلایه، فشار گاز محفظه و ولتاژ اعمالی بر رفتار تریبولوژیکی، بافت و مورفولوژی پوششها ارزیابی شد. رفتار تریبولوژیکی پوششها با استفاده از آزمون پین روی دیسک بررسی شد و بافت و مورفولوژی پوششها به ترتیب توسط پراش پرتو ایکس (XRD) و میکروسکوپ الکترونی روبشی (SEM) مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج نشان داد که پوششهای ایجاد شده باعث کاهش ضریب اصطکاک تا کمتر از 1/0 میشوند و در این بین پوششهای رسوب یونی روانکاری و عمر سایشی بیشتری نسبت به پوششهای تبخیر در خلاء از خود نشان میدهند. افزایش شدت پلاسما توسط ولتاژ اعمالی به زیرلایه موجب بهبود خواص روانکاری و عمر سایشی پوششهای رسوب یونی میشود. پوششهای ایندیم به دلیل برش آسان، ضریب اصطکاک کمتری ایجاد میکنند اما عمر سایشی آنها نسبت به سرب کوتاهتر است. علاوه بر ایندیم و سرب، پوششهای آلیاژی In-10%Pb، In-30%Pb و In-50%Pb به روش رسوب یونی ایجاد شد و آزمونها نشان داد که خواص روانکاری و سایشی آنها بین پوششهای ایندیم و سرب خالص قرار دارد. بررسی مسیر سایش پوششها مشخص ساخت که مکانیزم روانکاری پوششهای تبخیر در خلاء از نوع لغزش روی سطح پوشش و در پوششهای رسوب یونی از نوع لغزش در داخل پوشش است. افزایش دمای زیرلایه در پوششهای تبخیر در خلاء موجب شکلگیری بافت صفحات با انرژی سطحی بالا شده و تخلخل پوشش کاهش مییابد و در دماهای نزدیک نقطه ذوب که دانهها به صورت هممحور در میآیند بافت حالت تصادفی پیدا میکند. در فرایند رسوب یونی به علت وجود پلاسما شدت بافت کاهش مییابد و با افزایش فشار گاز محفظه صفحات با انرژی سطحی بالا بافت غالب را تشکیل داده و اندازه دانهها ریزتر میشود و با افزایش ولتاژ اعمالی صفحات با انرژی سطحی پایین شدت قویتری بدست میآورند و اندازه دانهها درشتتر میشود. بررسی تاثیر بافت بر روانکاری پوششها مشخص ساخت که شکلگیری بافت (111) در پوششهای تبخیر در خلاء سرب موجب کاهش ضریب اصطکاک و پایداری بیشتر آن شده اما در پوششهای رسوب یونی به علت کاهش شدت بافت و افزایش تخلخل ساختار، مورفولوژی پوشش تاثیر آشکارتری بر ضریب اصطکاک میگذارد.