Seed dispersal by wild sheep, wild goat, and goitred gazelle in Golestan national Park
The relationships between the components of an ecosystem, in the long term evolution of the processes form. Plants and herbivores are a key component of ecosystems that have many effects on ecological processes.
روابط موجود بین اجزای یک اکوسیستم، در درازمدت طی فرایند های تکامل شکل می گیرد. گیاهان و علفخواران از اجزای مهم اکوسیستم بشمار میروند که اثرات بسیاری بر فرایند های اکولوژیکی دارند. شناخت مکانیسم های پراکنش در فواصل طولانی و نتایج آن بر محیط زیستی که تحت تأثیر تغییرات جهانی بهسرعت در حال تغییر است، ضروری است. پستانداران نقش مهمی در جابجایی گیاهان دانه دار در بسیاری از نقاط دنیا ایفا می کنند و در میان آنها علفخواران بزرگ جثه وحشی به دلیل داشتن گستره خانگی وسیع و قابلیت جابجایی دانه ها تا مسافت های زیاد و بین زیستگاهها از اهمیت ویژهای برخوردارند. بهمنظور بررسی پتانسیل انتقال بذر توسط آهوی ایرانی، گوسپند وحشی و بز وحشی مطالعه ای در پارک ملی گلستان انجام شد. نمونهبرداری به مدت 7 ماه و از اردیبهشت تا آذر صورت گرفت برای هرگونه علفخوار 10 گروه سرگین در هرماه جمع آوری شد. نمونه ها پس از خشک شدن به مدت یک ماه در یخچال در دمای 3 درجه سانتیگراد سرمادهی شد و سپس 20گرم از آن جهت کشت به گلخانه منتقل شدند. گلدان ها پس از کشت به مدت یک سال در گلخانه قرار داشتند تا شانس جوانهزنی برای همه بذور فراهم شود و برای کاهش رقابت، گیاهان سبز شده پس از شناسایی از گلدان ها حذف شدند. درمجموع تعداد 364 جوانه گیاهی متعلق به 58 گونه گیاهی از سرگین علفخواران موردمطالعه، سبز شد. گیاهان سبز شده ازنظر فراوانی، غنا و تنوع گونه ای میان سه گونه علفخوار و همچنین بین فصول مختلف مورد مقایسه و بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که بیشترین فراوانی گیاهان سبز شده از سرگین متعلق به آهوی ایرانی و کمترین مقدار فراوانی مربوط به سرگین بز وحشی است. بیشترین و کمترین میزان غنای گونه ای گیاهان سبز شده به ترتیب در سرگین بز وحشی و آهوی ایرانی مشاهده شد. میزان تنوع گونه ای در سرگین بز وحشی بیشترین و کمترین میزان آن در گیاهان سبز شده از سرگین گوسپند وحشی مشاهده گردید. فراوانی و غنای گونه ای بذور سبز شده در فصول مختلف برای هرگونه علفخوار اختلاف معنیداری را نشان داد. بیشترین و کمترین میزان آنها به ترتیب در فصل تابستان و پاییز مشاهده شد. در کل، نتایج اختلاف معنیداری بین گونه های مختلف علفخوار ازلحاظ فراوانی و غنای گونه ای مشاهده نگردید ولی این اختلاف برای هر گونه علفخوار بین فصول مختلف معنی دار شد. نتایج حاصل از بررسی شباهت گونه های گیاهی میان سه گونه علفخوار توسط شاخص جاکارد نشان داد که بیشترین میزان شباهت بین آهوی ایرانی و گوسپند وحشی و کمترین میزان آن بین آهوی ایرانی و بز وحشی است. ازآنجاییکه بیشتر بذور سبز شده از سرگین در این مطالعه بجز انتقال از طریق پستانداران هیچگونه سازوکار پراکنشی ندارند، پستانداران مورد مطالعه نقش مهمی در احیا و پویایی پوشش گیاهی پارک ملی گلستان ایفا می کنندو این مطالعه با آشکار سازی پتانسیل ویژه هر یک از علفخواران موردمطالعه در زمینه انتقال بذر می تواند در اتخاذ تصمیمات مدیریتی و حفاظتی بهتر جهت حفظ پایداری زیستگاه ها مورد استفاده قرار گیرد.